Do najbardziej typowych, wprost specyficznie

Do najbardziej typowych, wprost specyficznie organicznych objawów chara- kteropatii należą: drażliwość, .wybuchowość, skłonność do czynów impulsyw- nych i wyładowań afektywnych w postaci wybuchów wściekłości, przebiegają- cych nierzadko ze zwężeniem pola świadomości. Inne cechy charakteropatyczne naśladują do zrudzenia tzw. psychopatie, może więc chodzić o skłonność do kra- dzieży, kłamstwa, ucieczek z domu, włóczęgostwa, lenistwa, brak poczucia dy- stansu wobec starszych, nieposłuszeństwo, brak karności, nieumiejętność zgod- nego współżycia z otoczeniem, okrucieństwo, skłonność do nałogów, niechluj- stwo, lekceważący stosunek do zadań życiowych i społecznych, skłonność do wybryków płciowych, zaburzenia napędu psychoruchowego, polegające albo na jego wzmożeniu (eretyzm), albo na obniżeniu (torpiditas). Wszystkie te cechy mogą się ujawniać już w latach dziecięcych. Dzieci te sprawiają od początku ogromne trudności wychowawcze. Ani prośbą, ani groźbą nie można sobie z nimi dać rady. W lżejszych przypadkach, pod wpływem umiejętnego oddziaływania wychowawczego możliwe jest częściowe lub nawet niemal całkowite wyrów- nanie złych właściwości charakteru. Natomiast w niepomyślnych warunkach środowiskowych utajone cechy charakteropatyczne mogą się wyzwolić i wtórnie rozbudować. Czas bywa tutaj dobrym lekarzem. Pod wpływem przykrych do- świadczeń życiowych cechy charakteropatyczne mogą doznać złagodzenia, zwła-. szcza u osobników inteligentnych. Poprawę organicznych ubytków charakteru widuje się często w okresie pokwitania, czasem jednak odwrotnie, właśnie w tym okresie cechy charakteropatyczne ulegają rozbujaniu, zazwyczaj pod wpływem rozwijającego się popędu płciowego. Fakt, że z biegiem czasu, zwła- szcza w korzystnych warunkach środowiskowych, np. dzięki wdrożeniu się w zajmującą i pasjonującą pracę, ubytki charakteropatyczne ulegają wyrówna- niu, skłonił niektórych autorów do przypuszczenia, że w przypadkach psycho- patii (włącznie z charakteropatią) chodzić może o proces chorobowy, mający swój początek i koniec. Stany te byłyby czymś w rodzaju nerwicy, która utrzy- muje się przez pewien okres życia, po czym “większość psychopatów przestaje nimi być” (Kerbikow, 1952). W ożywionych dyskusjach pogląd ten obalono, gdyż zanikanie cech psychopatycznych (a to samo dotyczy charakteropatów) nie jest dowodem wyleczenia, lecz wyrazem kompensacji. [patrz też: , foteliki dla dzieci, odwrócona osmoza, powiększanie piersi ]