Prowadzenie obserwacji planowo i systematycznie

Obserwacja powinna być systematyczna i planowa. Doświadczeni fachowcy wypracowują sobie w ciągu wieloletniego doświadczenia system obserwacji, który najpewniej prowadzi do celu. Istotne zadanie dydaktyki polega na przekazaniu najbardziej celowego systemu prowadzenia obserwacji. Powodzenie jej zależy w ogóle od związku spostrzegania z aktywną pracą myślową. Obserwacja jest wówczas rozważna, rozumna. Wielką rolę w obserwacji odgrywa porównywanie przedmiotów, dzięki któremu łatwiej możemy uchwycić ich istotę, ich swoistość i ich przynależność klasyfikacyjną. Ścisłość obserwacji zwiększa się, gdy musimy porobione spostrzeżenia formułować słownie, a więc protokołować dla sporządzenia sprawozdania. Musimy wówczas utrwalać spostrzeżenia dla wyrażenia ich treści w słowach, musimy opisać cechy wyróżniające przedmiotów i znaleźć dla nich dokładną nazwę. Zmusza nas te do skupienia uwagi na tym co istotne, do Jasności i dokładności spostrzegania i do rozsądnego wykończenia obserwacji. Proces obserwacji zależy od różnic indywidualnych, od cech związanych z osobowością obserwatora i od nawyków, które wytworzył on sobie w ciągu życia. Jedni zwracają uwagę na same fakty, inni na wyjaśnienia dokonywanych spostrzeżeń. Jedni odznaczają się obiektywizmem spostrzegania.             Na wyniki ich badań nieznaczny wpływ mają ich własne uprzedzenia, nastroje i pragnienia. Typ subiektywny, przeciwnie, wnosi do spostrzeżeń własne domysły, przypuszczenia, wyobrażenia, nawet widzi rzeczy takimi, jakimi je pragnie widzieć. To ostatnie zjawisko nosi nazwę katatymii i odgrywa ważną rolę także                              w psychopatologii. Silne uczucia w ogóle mącą jasność spostrzegania. Typ obiektywny dodaje mało wyjaśnień, lecz są one oparte na dobrej podstawie faktycznej, podczas gdy typ subiektywny, obserwuje powierzchownie, lecz przedwcześnie i zbyt łatwo tworzy sobie wyjaśnienia. Zdolność dostrzegania w rzeczach i zjawiskach tego, co ważne  i istotne, chociaż te cenne cechy mogą być ukryte dla uwagi większości ludzi, nosi nazwę spostrzegawczości. [patrz też: psychoterapeuta warszawa, terapia manualna, psychologia pracy, psychologia pracy warszawa ]